AS SÚAS LABORES

Ata fai ben pouco as mulleres eran educadas exclusivamente para ser amas de casa. En Crónica dunha morte anunciada, García Márquez escribe:

elas foran educadas para casarse. Sabían bordar con bastidor, coser a máquina, tecer encaixe de bolillos, lavar ,...

En España, e durante moito tempo, as mulleres sen estudios ou sen unha profesión cubrían a folla de empadroamento poñendo SL no apartado "profesión". Pero, ¿que era SL?. As siglas respondían a Sus Labores, o que equivalía a dicir que o papel da muller era atender a casa para cumprir unhas funcións básicas: coidar do esposo e dos fillos. Por sorte hoxe esta concepción restritiva do papel da muller ten desaparecido.

Certo que a muller facía e segue a facer labores, entendendo como tal coser, fiar, bordar, tecer, palillar, ...... Isto é o que a miúdo ten recollido a pintura ao longo dos séculos: a muller facendo labores no fogar.

Nas imaxes que seguen vemos o modo habitual do tratamento do tema: a muller soa, nun marco espacial reducido -sexa interior ou exterior-, concentrada, nun entorno silencioso e calmo, allea ao que pasa ó seu redor, seguramente pensando.

P. Serusier, 1890	Léger, 1909	Renoir, 1866
Gauguin, 1880	Millet, 1860	Hammershoi, 1901
Pissarro, 1900	Van Gogh, 1881	Veláquez, c.1640
Millet, 1872	David, 1971	C. Baugniet, 1858
Mary Cassat, 1886	T.Robinson, 1892	Guillaumin, 1890
Vermeer, c.1665	Netscher, 1664	Libermann, 1881
Renoir, 1875	Leighton, 1911	Pissarro, 1874

Outra forma de velo era presentando a muller como nai, ocupada no labor ó mesmo tempo que coida dos fillos, ensinando á filla ou traballando en grupo.

Escola francesa, s.XVII	Chardin, 1740	N. Maes, 1656
Berthe Morisot, 1883	Vermeer, 1658	Monet, 1875

Tamén nas clases máis poderosas as mulleres practican labores, as de bordado, seguro que non por necesidade senón como entretemento "moi feminino". 

Reynolds, 1870

Drouais, 1763

C.F.Marchel, 1868

Poden empezar a practicar de ben pequenas, incluso nas clases de costura

A. Anker, 1873

Regoyos, 1913

Bouguereau, 1898

J. Morgan, 1885

Pero pasa o tempo e chega a revolución industrial e a máquina de coser, no século XIX. Foi unha innovación de fortes repercusións, ata o momento o xeito de coser tiña evolucionado moi pouco desde a introdución das agullas de aceiro. Agora con ela, a diferencia doutra maquinaria industrial, a muller pode elaborar as roupas e vestimentas da xente da casa, bordar manteis ou facer cortinas, con moita máis facilidade, teñen un espazo propio para un labor ó que lle dedican o tempo que queda das rutinas diarias.

Pouco cambia sen embargo o xeito de mostralo na arte, segundo vemos nestas dúas obras á dereita e esquerda. Segue a representación individualizada, mantense ese aire de recollemento e silencio -só roto polo traqueteo da máquina-, a concentración no traballo que xa víamos anteriormente.

Carlos Maside, Costureira, 1945

Edward Hopper, Muller cosendo a máquina, 1921

A máquina de coser trouxo outra consecuencia: moitas mulleres vanse converter en costureiras ou modistas. Un traballo socialmente admitido e có que se colabora na economía doméstica, pero certamente un traballo duro. Thomas Hood publicou no 1843 esta Canción da camisa na que glosa a miseria das costureiras inglesas

Con dedos cansados y magullados
Con párpados pesados y enrojecidos,
Se sienta una mujer, en harapos poco femeninos,
Manejando aguja e hilo
¡Cose, cose, cose!
En la pobreza, el hambre y la suciedad,
Y aún, con una voz doliente
Canta la "Canción de la camisa."…

Coa costura a muller incorporase ó mercado laboral como profesional liberal, ás veces có seu propio taller cheo de aprendizas ou incluso cunha tenda para a venda directa. Non son moitas as obras que reflicten esta temática, queden como mostra as que seguen.

Stitfer Moritz, Costureiras, 1889