CATALOGACIÓN
Trátase dun oleo sobre lenzo, 1913 que se atopa actualmente no MOMA de New York.
é unha obra pertencente á corrente do expresionismo alemán, en concreto ó grupo Die Brucke, “A ponte”, da que Kirchner foi o creador e máximo expoñente.
Pertence a toda unha serie de cadro nos que Kirchner tentou representar a bulliciosa vida urbana pero non dun xeito amable e alegre como podía ser o Paris de Renoir, senón a través da sensación angustiosa que transmite todo ese ruído, ese movemento as luces e a aglomeración de xente nas rúas. A súa relación con Berlín é unha relación de amor-odio, observandose nos seus cadros unha ollada ambigua entre fascinación e repulsión.
Neste caso temos a dúas mulleres ben vestidas e pintadas, dúas prostitutas, olladas de esguello por un home vestido de negro, nun entorno no que se poden ver vibrantes cores e moitas máis personas que as arrodean.
CONTEXTO
...
Basicamente o expresionismo é a deformación da realidade para expresar dun xeito subxectivo á naturaleza e ó corpo humán, primando a expresión dos sentimentos dos artistas por encima da representación obxectiva da realidade. Hai autores do pasado que xa se “expresaron” deste xeito e polo tanto poderían encaixar nesta definición e mesmo poden ser considerados como antecedentes desta corrente: Grünewald, El Greco, Goya,...
Tamén os románticos primaron o sentimento por enriba da razón e por eso o Expresionismo pode semellar un novo Romanticismo ó primar a plasmación dos estados de ánimo do artista sen procurar a beleza ou renunciando ós valores estéticos.
O noruego Munch e o belga Ensor foron os pais da corrente expresionista de principios do século XX que se desenvolve na Europa Central. Realizaron unha obra atormentada, de cores violentas, rostros esqueléticos e situacións angustiosas, por medio de amplas e crúas pinceladas.
En realidade habería que falar de varios expresionismos, pois a este grupo inicial de Munch seguiron os grupos alemáns denominados A Ponte (Die Brücke), O Xinete Azul (Der Blaue Reiter) e a Nova Obxectividade. Todos desenvolven a súa actividade no período previo á Primeira Guerra Mundial, amosan unha pintura moito máis reivindicativa, e derivan nalgúns casos cara á abstracción e ó cubismo.
O Expresionismo alemán nace en Dresde con esa corrente chamada Die Brucke liderada por Ernst Ludwig Kirchner. Heckel, Pechstein e Schmidt-Rottluf son, con Kirchner, os membros orixinais do grupo os que se propoñen traballar en común e revisar xuntos como un colectivo as obras, expoñendo tamén en grupo. O nome do grupo procede da idea de Nietszche de que para a humanidade a vida non era un fin en si mesmo senón unha ponte para un futuro mellor. O grupo trasladouse a Berlín en 1913 e pouco despois ó comezo da 1ª Guerra Mundial disolveuse. Como características comúns destos artistas están as cores estridentes, os trazos e liñas caóticas e angulosas e os temas cheos de ansiedade amosando as inquedanzas psicolóxicas do autor.
Pouco máis tarde, e 1911 en Munich, xurde a outra corrente expresionista alemana cos artistas Kandinsky, Macke, Marc e Klee que se agrupan no colectivo chamado Die Blaue Reiter (o xinete azul). Os seus métodos son radicalmente diferentes ós de Der Brucke, optando en vez da violencia destos unha visión máis lírica, espiritual e refinada, por eso non é estrano que acabasen derivando como Klee e Kandinsky na abstracción.
Por último tamén poderíamos falar doutros artistas expresionistas non adscritos ás correntes anteriores como os alemáns Otto Dix e Georges Grosz ou os austríacos Oskar Kokoschka e Egon Schiele.
Os expresionistas sentiron tan intensamente o sufrimento humano, a pobreza, a violencia e a paixón que se inclinaron a crer que insistir na harmonía e na beleza na arte só era posible se se renunciaba a ser honrado. Querían afrontar os feitos nus da nosa existencia e expresar a compaixón polos desherdados aínda mellor se era a costa de sacar ós burgueses das súas casillas.
ANÁLISE
O obxecto do cadro non é a cidade senón a experiencia psicolóxica do individuo nesas cidades superpoboadas.
Dúas figuras femininas avanzan pola beirarrúa da cidade, son as verdadeiras protagonistas pola súa posición central, trátase dúas prostitutas sorrintes, elegantes e glamourosas pero tamén símbolo do mercantilismo e decadencia na que caeu a sociedade. Os seus rostros non son realistas e tampouco hai relación entre elas e o home vestido de negro que hai á dereita do cadro. É unha forma simbólica de representar a angustia da nosas sociedade, reforzada con esas figuras que se inclinan e desparraman polo lenzo hacia nos. A sensación é claustrofóbica como debeu ser a experiencia de Kirchner nesas rúas de Berlín. “Canto máis me misturaba coa xente máis só me sentía” escribiu Kirchner sobre a súa experiencia ó chegar a Berlín.
A perspectiva deformada con esos edificios inclinados e esas liñas diagonais desestabilizan a escena. O mesmo espazo resulta opresivo, vemos a calzada pola que circula un coche, pero son nas beirarrúas -especialmente a da dereita- onde domina a sensación de masa sofocante: neses homes burgueses, de gabán e sombreiro, seres indistinguibles sumidos na propia soidade.
As cores arbitrarios, intensas e conflictivas reforzan esa mesma sensación de angustia. E o tratamento das figuras con esas liñas angulosas nos rostros que semellan máscaras, na anatomía xeometrizada, na vestimenta acaban de completar o cadro nesa vertente inquietante da que falamos.
Sabemos que Kirchner paseaba constantemente por Berlín, disfrutando do anonimato que lle permite a gran cidade, tomando notas ó natural, atraído sobre todo por esas “cocottes” que para el era un resumo da vida berlinesa e que se convirten en protagonistas de moitos destos cadros da súa serie “escenas de rúa”. Logo no estudo facía esos cadros usando como modelos a súa moza Erna Schilling e a súa irmá Margaritte. A súa moza en palabras de Kirchner era o gran modelo das súas figuras femininas, dela afirmaba que tiña “un corpo fermoso e arquitecturalmente estructurado”. Non esquezamos que Kirchner estudara arquitectura en Dresde e nos seus cadros sempre observamos unha gran influencia da arquitectura na representación humana e nas formas.
As raias do sombreado, as liñas inclinadas e a angulosidade das formas transmite unha sensación de movemento que se emprega de xeito expresionista para multiplicar esa sensación xa mencionada da vibrante noite berlinesa. Esta preocupación polo movemento é unha clara influencia do futurismo italiano.
En canto á pincelada esta é moi solta e dinámica servindo a subliñar todo o comentado anteriormente.
Outros cadros de rúa de Kirchner… ós que se lles poderían aplicar as mesmas características do anterior aínda que na de Dresde as liñas son máis sinuosas e curvas que nas obras berlinesas.
