CATALOGACIÓN
Autor: Tiziano
Estilo: pintura Renacemento italiano. Escola veneciana
Técnica: Óleo sobre lenzo
Localización: Galería Uffizi. Florencia. Italia
Cronoloxía: 1538 (S.XVI)
É o máximo representante do clasicismo do Cinquecento veneciano. Despois de Florencia e Roma, o centro artístico pasa a ser Venecia. A próspera cidade medrara grazas ao comercio con Oriente, con que mantiña estreitas relación. A adopción do Renacemento foi aquí máis tardía, pero cando o fixo deulle ao estilo un novo esplendor. Na pintura, o estilo veneciano estará claramente definido polo protagonismo da cor aplicada con intensidade, luminosidade e moi empastada. O principal represetante será sin duda Tiziano (aínda que o movemento o iniciou o seu mestre Giorgione e él renovou cunhas composicións máis monumentais empregando cores suntuosas e brillantes). Tratou novos temas vinculados á mitoloxía e á alegoría, así como o retrato do que foi un verdadeiro mestre.
A maior fama de Tiziano estribou nos seus retratos. As grandes Cortes europeas rivalizaban por conseguir contratar ao artista. Fíxose famoso chegando a traballar para os Austrias españois (Carlos I e Felipe II). Abundan modelos iconográficos como retratos de medio corpo ou de corpo enteiro ante fondos neutros ou en escenarios. A aproximación ao manierismo non chegou a imponerse completamente na súa obra, pero sí progresivamente vai facéndose máis libre no uso da cor e a expresión presente nos seus retratos, algo que influirá posteriormente nos pintores barrocos (Velázquez)
CONTEXTO
(...)ANÁLISE
Estamos ante unha das obras máis espectaculares de Tiziano, realizada durante a súa estadía na Corte de Urbino, por encargo de Guidobaldo della Rovere, fillo do duque de Urbino. Exisen diversas interpretacións. O cadro tense interpretado como unha alegoría nupcial en clave neoplatónica, un retrato da esposa de Guidobaldo, ou sinxelamente o retrato dunha coñecida cortesana da cidade. Ningunha das interpretacións é universalmente aceptada, o que incrementa o misterio do lenzo.
A escena está ambientada no interior dunha rica edificación palaciega. A obra representa a unha figura feminina moi sensual que aparece espida nun luxoso leito vermello, cuberta cunha sábana branca.. Somentes ten unha pulseira de brazalete e uns pendentes de lágrima. Na súa man dereita leva un ramillete de flores mentras que coa súa esquerda cobre o seu pubis, que é o centro do cadro.. Os seus cabelos loiros caen sobre os seus hombreiros, creando unha figura de evidente clave erótica. No primeiro plano, a xoven dirixe a súa mirada ao espectador con certa provocación.
Aos seus pés un canciño descansa plácidamente, unha presenza nada banal xa que o can descarta a posibilidade de asemellar a xoven cunha deusa: faina carnal, humana. A súa simboloxía relaciónase coa fidelidade, aínda que neste caso, que aparece dormido, pódese interpretar como un guiño ao adulterio.
Ao fondo, nunha estancia contigua, dúas sirvientas rebuscan nun arcón ropero de tipo nupcial. Na dita estancia hai un ventanal que permite ver o exterior e unha árbore.
O realismo da composición ven marcado polo gran detallismo co que o autor plasma cada detalle. A estancia está ricamente decorada, as baldosas coidadosamente colocadas guían a mirada hacia a segunda estancia e a columna do ventanal actúa como punto de fuga. A composición aparece dominada pola figura horizontal da xoven que contrasta coa verticalidade da cortina que pecha o lado dereito e a columna do ventanal.
A cor, aplicada con gran maestría, fai de Tiziano un dos mellores representantes da escola veneciana. A cor clara e cálida das carnes da xoven, iluminada por un potente foco de luz ,producen unha sensación de sensual indolencia, realzada co contraste co oscuro do fondo e o colchón. Tamén contrasta coa cortinaxe e coa paleta máis fría e escura das sirvientas. Todo fai destacar á xoven espida, disposta nuha elegante liña oblicua.
A Venus de Urbino alónxase do idealismo característico do Renacemento italiano. Tiziano representa a Venus desperta, consciente e orgullosa da súa beleza e da súa desnudez, ao tempo que pasiva e sumisa. Trataríase dunha representación real dalgunha muller concreta, de carne e óso, nada nela evoca o lado “divino” da deusa.
Probablemente Tiziano inspirouse na “Venus dormida” de Giorgione, agora situada nun interior. Ademais a súa obra é moito máis contemporánea e desvinculada das premisas renacentistas: a Venus de Giorgione é unha auténtica deusa, mentras que Tiziano plasma a unha muller real. A maestría e calidade da obra farán que sexa modelo e inspiración para Goya e a súa “Maja desnuda” ou a “Olimpia” de Manet - CARLOS V NA BATALLA DE MÜHLBERG
CATALOGACIÓN
Óleo sobre lenzo pintado por Tiziano Vecellio, coñecido como Tiziano, a medidos do século XVI sendo unha obra de madurez. Corresponde ó estilo artístico do Renacemento italiano do Cinquecento, pero dentro da escola de Venecia que desenvolve unha pintura de personalidade propia.
Tratase dun retrato ecuestre do Emperador Carlos V, encargada por el mesmo, ou pola súa irmá María de Hungría, un ano despois da vitoria sobre os protestantes unidos na Liga de Smalkalda, en abril de 1547 en Mühlberg.
Como celebración do triunfo da fe católica sobre a protestante, a obra ten carácter propagandístico, ó servizo do poder.
Consérvase no Museo do Prado de Madrid.
Como celebración do triunfo da fe católica sobre a protestante, a obra ten carácter propagandístico, ó servizo do poder.
Consérvase no Museo do Prado de Madrid.
Tiziano comezou a formarse no taller dos irmáns Bellini e logo con Giorgione quen foi fundamental na configuración da súa personalidade artística.
Cun estilo que evolucionou ó longo da súa prolongada traxectoria artística, cultivou todo tipo de temas, mitolóxicos, alegóricos ou relixiosos, pero destaca especialmente nos retratos pois neles logra reflectir tanto os trazos físicos coma os psicolóxicos. Crea ademais un novo modelo de retrato, o de corpo enteiro (á dereita, Carlos V) e retoma o retrato ecuestre no de Carlos V na batalla de Mühlberg. Como retrato de aparato, a figura enmarcase nunha paisaxe ou en ricos interiores que adquiren tanta relevancia como o mesmo retratado, sempre coa finalidade de amosar o seu poder.
A súa paleta evolucionou en composicións máis dinámicas cunha factura cada vez máis solta e pastosa, de manchas, aplicada cunha liberdade cada vez máis expresionista.
Tivo un altísimo recoñecemento social nas cortes europeas, chegando a ser ennobrecido por Carlos V que tamén o nomeou pintor de corte.
Entre as súas obras máis coñecidos, a parte da que estamos a tratar, habería que citar .... a Venus de Urbino....CONTEXTO
Despois de Florencia e Roma, o centro artística pasa a ser Venecia, especialmente tras do saqueo de Roma no ano 1527. A próspera cidade medrara grazas ó comercio con Oriente con quen mantiña estreitas relacións.
A adopción do estilo do Renacemento foi aquí máis tardía, pero cando o fixo deulle ó estilo un novo esplendor. Na pintura, o estilo veneciano está claramente definido polo protagonismo da cor aplicada con intensidade, luminosidade e moi empastada.
Se os pintores florentinos buscaron o verismo no dominio do debuxo, na perspectiva e no volume, os venecianos comprenderon que a cor era algo mais que un elemento enriquecedor das formas, que era parte da mesma luz e da realidade mesma.
Os fundamentos desta visión hai que buscalos na súa proximidade con Oriente e a arte bizantina. Alí tamén está a orixe da luz cálida e dourada, o gusto polos obxectos e animais exóticos, a plasmación do luxo e da opulencia a través da riqueza das telas ou do brillo dos vidros, a sensualidade dos corpos nus.
A adopción do estilo do Renacemento foi aquí máis tardía, pero cando o fixo deulle ó estilo un novo esplendor. Na pintura, o estilo veneciano está claramente definido polo protagonismo da cor aplicada con intensidade, luminosidade e moi empastada.
Se os pintores florentinos buscaron o verismo no dominio do debuxo, na perspectiva e no volume, os venecianos comprenderon que a cor era algo mais que un elemento enriquecedor das formas, que era parte da mesma luz e da realidade mesma.
Os fundamentos desta visión hai que buscalos na súa proximidade con Oriente e a arte bizantina. Alí tamén está a orixe da luz cálida e dourada, o gusto polos obxectos e animais exóticos, a plasmación do luxo e da opulencia a través da riqueza das telas ou do brillo dos vidros, a sensualidade dos corpos nus.
Característico resulta así mesmo a introdución de elementos secundarios ou anecdóticos que adquiren ás veces a mesma relevancia que o tema principal. Tanto como a intelixencia da construción interesan as emocións da alma.
Xunto con estas novidades pictóricas, os artistas venecianos perfeccionaron a técnica do óleo e substituíron paulatinamente a táboa como soporte polo lenzo, moito máis dúctil e manexable
O principal representante é sen dúbida Tiziano, sen esquecer a importancia da arquitectura de Palladio e a pintura de Giorgione, Veronés ou Tintoretto, sendo este xa preludio da estética barroca.
Xunto con estas novidades pictóricas, os artistas venecianos perfeccionaron a técnica do óleo e substituíron paulatinamente a táboa como soporte polo lenzo, moito máis dúctil e manexable
O principal representante é sen dúbida Tiziano, sen esquecer a importancia da arquitectura de Palladio e a pintura de Giorgione, Veronés ou Tintoretto, sendo este xa preludio da estética barroca.
A pintura veneciana terá marcada influencia na pintura barroca e particularmente na española do XVII.
ANÁLISE
O retrato entronca directamente co mundo clásico romano a través do retrato ecuestre de Maro Aurelio, pero o modelo xa se fora retomado no Renacemento do Quattrocento italiano por Donatello no Gattamelata (que xa tratamos) e por Verrocchio no Colleoni. En todos estes casos tratábase de obras de escultura exenta e con carácter funerario, pero tamén había precedentes pictóricos no Trecento en obras de Simone Martini e de Paolo Uccello
Dende esa tradición clásica presenta a Carlos V coma un emperador romano sumandolle a significación de heroe do catolicismo, un soldado de Cristo que triunfa sobre os protestantes. A función está polo tanto clara, inmortalizar o emperador no momento da súa vitoria e así reforzar o seu prestixio [parece ser que remedando a Xulio César -veni, vidi,vinci-, o Emperador dixo: cheguei, vin e Deus venceu].
Pero a este fin no precisa engadir elementos simbolicamente claros, basta con insinualos. O emperador coa súa armadura (a que verdadeiramente utilizou na batalla e que se conserva no Palacio Real) constitúe por si mesmo a imaxe simbólica. Así o reflicte a súa presenza solitaria, en posición erguida sobre o cabalo, a decidida mirada dirixida á fronte, a firmeza coa que empuña a lanza e o control exercido coas rendas suxeitas na man esquerda sobre o cabalo coa cabeza sometida. Hai pois a enerxía de quen detenta con seguridade o poder pero a ausencia de expresión no rostro resalta a idea dun emperador estoico e pacífico, maxestoso e sereno, aínda coas sinais de cansancio que amosa o seu pálido rostro.
Pero a este fin no precisa engadir elementos simbolicamente claros, basta con insinualos. O emperador coa súa armadura (a que verdadeiramente utilizou na batalla e que se conserva no Palacio Real) constitúe por si mesmo a imaxe simbólica. Así o reflicte a súa presenza solitaria, en posición erguida sobre o cabalo, a decidida mirada dirixida á fronte, a firmeza coa que empuña a lanza e o control exercido coas rendas suxeitas na man esquerda sobre o cabalo coa cabeza sometida. Hai pois a enerxía de quen detenta con seguridade o poder pero a ausencia de expresión no rostro resalta a idea dun emperador estoico e pacífico, maxestoso e sereno, aínda coas sinais de cansancio que amosa o seu pálido rostro.
O punto de vista baixo realza a figura soa, recortada sobre a paisaxe boscosa e as ribeiras lamacentas do Elba, que avanza desde a esquerda, a zona máis escura, á dereita, espazo aberto onde domina a luz vermella de solpor que lle da un certo tono de recollemento e tamén de soidade. A clara diagonal da lanza subliña o sentido da composición, unha composición clara e equilibrada.
A luz natural crepuscular domina a escena e crea todo un xogo de contrastes de cores que se alternan con múltiples matices de sombras. A perspectiva aérea fai que se acumulen no fondo as gamas frías de verdes e azuis sobre as que destacan os vermellos da manta do cabalo, da banda do emperador e dos penachos así como os brillos metálicos da armadura de ouro e prata, contrastando co a palidez do rostro do emperador, un home xa enfermo que mantén aínda un punto de determinación e seguridade.
Tiziano aplica a calidade da cor veneciana a grandes pinceladas soltas, con veladuras de capa sobre capa, deixando as formas indefinidas (penachos, árbores) pero cun coidado tratamento de texturas (metal, plumas, pel).
Este retrato ecuestre converteuse en modelo que terá importantes seguidores, desde Rubens (duque de Lerma) a Velázquez (Filipe IV, conde-duque de Olivares, príncipe Baltasar Calos) e Goya (xeneral Palafox, Carlos IV) ata David (Napoleón).
A luz natural crepuscular domina a escena e crea todo un xogo de contrastes de cores que se alternan con múltiples matices de sombras. A perspectiva aérea fai que se acumulen no fondo as gamas frías de verdes e azuis sobre as que destacan os vermellos da manta do cabalo, da banda do emperador e dos penachos así como os brillos metálicos da armadura de ouro e prata, contrastando co a palidez do rostro do emperador, un home xa enfermo que mantén aínda un punto de determinación e seguridade.
Tiziano aplica a calidade da cor veneciana a grandes pinceladas soltas, con veladuras de capa sobre capa, deixando as formas indefinidas (penachos, árbores) pero cun coidado tratamento de texturas (metal, plumas, pel).
Este retrato ecuestre converteuse en modelo que terá importantes seguidores, desde Rubens (duque de Lerma) a Velázquez (Filipe IV, conde-duque de Olivares, príncipe Baltasar Calos) e Goya (xeneral Palafox, Carlos IV) ata David (Napoleón).
#/media/File:Giorgione_-_Sleeping_Venus_-_Google_Art_Project_2.jpg){kind=link}
