VAN EYCK- A VIRXE DO CHANCELER ROLIN

CATALOGACIÓN

Cadro de pequeno tamaño -pouco máis de medio metro-, realizado a óleo sobre táboa, obra do pintor flamengo Jan van Eyck no século XV, exemplifica da evolución da pintura gótico cara ó Renacemento, do mesmo xeito que antes, no Trecento se fixera en Italia (Giotto).

A técnica do óleo ........................ lles daba mais brillo.

Sendo unha obra de carácter relixioso coa presencia da Virxe e o Neno Xesús, tamén se trata do retrato no que o doante ou comitente, o chanceler Nicolás Rolin, un dos homes máis poderosos do momento na corte borgoñona, recibe a bendición do Neno que lexitima o seu poder. Ocupa unha posición de igual a igual, fronte á Virxe, o que non deixaría de ser unha irreverencia máxime tendo en conta que o retrato fíxose en vida. Pero non se trata da representación do mundo visible senón dunha visión interior que sente o chanceler mentres reza axeonllado na súa capela. Foi encargada polo chanceler para colocar na súa capela privada.

CONTEXTO

....

ANÁLISE (con lupa, Louvre)

O escenario: interior e exterior, o solemne e o humano da paisaxe. Punto de vista alto

a logia, o xardín amurallado e a paisaxe

Descrición: o chanceler, a Virxe, o Neno. Realismo fronte a idealización. Miradas

Dúas metades: lado terrestre - lado celestial; tamén na paisaxe do fondo. A ponte e o río

Perspectiva lineal e atmosférica

Luz e cor

Detallismo

Alegorías: flores, urracas, pavos reais,..

GIOTTO, Bico de Xudas

(Tomar de Giotto nesta entrada)

Tema.... Momento de máxima emoción, xusto antes de que se produza o bico
Fondo neutro sobre o que destacan as lanzas, os paus e os fachos en alto
Composición: Xesús e Xudas no centro, encontran as miradas -severa e torba-, rodeados, diagonal

Xesús, recoñecible polo nimbo, pola beleza, dozura e serenidade, máis alto que Xudas -fealdade- (o ben fronte ó mal)
Dous planos de acción: serenidade diante, violencia e tumulto detrás (incluíndo a Pedro)
A expresividade: confusión e dramatismo
As formas: figuras de perfil (agás unha de costas á esquerda, e de fronte á dereita); a masa de xeito arcaico (formas definidas no primeiro plano e grupo de cabezas sobresaíndo detrais, nun bloque indeferenciado); modelado pola cor e o claroscuro

Luz e cor (destacar o amarelo do manto de Xudas, cor cálida e saínte, centra a escena)

CHARTRES, Pórtico occidental

CATALOGACIÓN

Pórtico da fachada occidental da Catedral de Chartres, en Francia, datable a mediados do século XII e exemplo escultórico da transición do románico ó gótico.
A fachada está constituída por tres portadas acordes á estrutura construtiva propia da arte gótica:  abucinamento, arquivoltas oxivais,  vanos con linteis, tímpanos. A decoración escultórica recobre estes elementos.
Tematicamente o fío condutor é a historia da salvación. Na arcada central, no friso do lintel os apóstolos, o tímpano está dedicado ao Xuízo Final cun Pantocrátor na mandorla, rodeado do Tetramorfos; a portada da dereita está dedicado a María e na da esquerda preséntase a Ascensión. Nas arquivoltas da arcada central, os 24 anciáns do Apocalipse e anxos, na da esquerda os signos do zodíaco e meses do ano a través das labores agrícolas, na da dereita anxos e a representación das artes liberais. Nas xambas, estatuas-columna con figuras de reis, raíñas e patriarcas do Antigo Testamento, como símbolo da harmonía entre o goberno temporal e o goberno espiritual

CONTEXTO

....

ANÁLISE

As figuras das xambas están talladas en pedra, cada figura e a súa columna nun bloque independente monolítico. Apean sobre pequenas columnas de fuste tallado con motivos xeométricos. Carecen de función arquitectónica, son puramente ornamentais.
Representan reis, raíñas, mártires, santos e patriarcas do Antigo Testamento, non claramente identificables.

Responden ó canon formal e estético desta etapa inicial do gótico: rixidez e hieratismo, frontalidade, alargamento ata un  canon de sete cabezas, pernas paralelas, brazos aínda que suxeitando libros ou rolos mantéñense pegados ó corpo, pés colgantes sobre as peanas que as soportan, visten longas túnicas que caen en pregas ríxidas e paralelas, altura por xerarquía (as figuras bíblicas teñen maior altura que as figuras reais).

En comparación ao corpo, as cabezas resultan pequenas pero gañan en volume. Osa rostros amosan unha expresión serea, cheos de maxestade, nunha quietude intemporal que aínda mantendo o hieratismo se rompe pólos tenues xestos. Pera as figuras non se relacionan entre si, son independentes física e psicoloxicamente, nin se dirixen ó fiel que as contempla, a súa mirada semella mirar ó infinito, do mesmo xeito carecen de expresión só un lixeiro sorriso aparece nos fino beizos.

Estamos pois diante dunha obra protogótica, que avanza lentamente na procura do naturalismo con formas máis individualizadas e humanizadas e unha estética máis amable, ó tempo que se comeza a separar dos elementos arquitectónicos que as soportan.

PRAXITELES: Afrodita de Cnido

CATALOGACIÓN

Escultura exenta ou de vulto redondo que representa a Afrodita, deusa da beleza e do amor, nacida da espuma do mar despois de que Cronos cortase os xenitais de Urano e caeran ó mar.
Pertence ó período clásico da arte grega, séculos V e IV a.C., entre o fin das guerras médicas e a morte de Alexandre Magno no 323, máis exactamente ó clasicismo tardío do s. IV a.C.Estaba destinada ó culto, dentro dun templete aberto da illa de Cnidos.
A obra orixinal realizada por Praxíteles en mármore de Paros non chegou ata nosoutros pero coñecémola polas múltiple copias romanas que dela se fixeron, signo do enorme éxito da escultura.
É o primeiro nu da historia da arte, rompe pois Praxíteles a contumaz convención de representar as figuras femininas sempre vestidas. Posiblemente teña sido Friné, a cortesáa coa que tiña relacións, quen serviu de modelo.
Praxíteles foi un estudoso das obras dos seus antecesores, especialmente de Policleto, sen embargo ó acentuar a sensualidade das figuras coas súas formas brandas e cheas de fermosura está a anticipar formas manieristas. Outras obras súas son: Hermes con Dioniso e Apolo Sauróctonos.

CONTEXTO

Atenas é derrotada por Esparta na guerra do Peloponeso o que pon fin ó gran período do dominio de Atenas e de Pericles. Os cambios políticos e sociais tiveron repercusións.
Se ate agora o principal cliente era o goberno da poles, agora crece a clientela privada, o mercado da arte e o interese por coleccionar.
A arte rompe cos grandes ideais e xira cara ao que se aprehende polos sentidos, a procura do inmediato, ao realismo que se materializa na fidelidade da aparencia antes que esencia, de aí ven o desenvolvemento do retrato. Tres grandes escultores da etapa representan tendencias diverxentes, dunha parte a expresión de emocións líricas, a charis, de Praxíteles, doutra o dramatismo, o pathos, de Scopas, e coma unha síntese a obra de Lisipo.
En conxunto perséguese o prototipo de beleza ideal pero afondase nos sentimentos e no movemento, estilizase o canon, barroquízanse as formas e acentuase o naturalismo, incluso os deuses aparecen moito máis humanizados seguindo a liña de Fidias aínda que sen a súa maxestosidade. En definitiva desaparece a férrea ortodoxia do equilibrio, harmonía e proporción. Unha das grandes novidades é o nu feminino, ata o momento reservado ás figuras masculinas. Todos estes cambios son precedente do helenismo.

ANÁLISE

Afrodita está representada no momento do baño ritual, razón pola que aparece espida, só porta o brazalete do brazo, e depositando a súa roupa sobre unha hidria. Hai detrás da figura un feito anecdótico, Paxiteles é mestre en introducir un sentido narrativo nas súas obras, neste caso a deusa é sorprendida no momento íntimo do seu aseo persoal, polo que se cobre o sexo ca man dereita. É pois un tema moi cotián, pero un trazo que humaniza os deuses como ata entón non se fixera.
É o primeiro nu feminino ha historia da arte, recordemos que os nus masculinos eran habituais desde o período arcaico nos kuros pero non en figuras femininas.
Está de pe, inclinada cara adiante, a cabeza lixeiramente virada á esquerda e a mirada dirixida ó lonxe. Descarga a maior parte do peso do corpo sobre a perna dereita que se mantén firme mentres a perna dereita flexiona levemente, adquirindo así unha disposición de contraposto moi acentuado coas cadeiras moi curvadas. É esta unha configuración particular de Praxíteles: curva praxiteliana, un contoneo sinuoso que desequilibra as figuras e fai preciso un punto de apio engadido.
A pesar da colocación da hidria-ánfora para auga- separada da figura servindo de soporte estrutural, a composición segue a ser pechada como era propio deste período clásico
Como outras obras do mesmo autor está pensada para ser vista de fronte pois esa é a única perspectiva que fai posible aprehender toda a graza, a charis, da escultura
A man dereita sostén un pano con flocos (toalla ou manto), a esquerda cobre o sexo nun xeito instintivo de pudor como se tentara ocultarse ó ser sorprendida. É un antecedente das posteriores venus púdicas -proba a escribir isto no buscador de imaxes- que ademais de cubrir o sexo cobren coa man dereita o peito (por exemplo no Nacemento de Venus de Botticelli ou na Expulsión do Paraíso de Masaccio).
O corpo resulta sobrio e macizo, con volumes contundentes de formas suavemente redondeadas, con amplas cadeiras, musculatura relaxada, lonxe dos intensos contrastes de Fidias. O pulido final do mármore e o verniz de cera acentuaría a sensualidade e incluso un certo punto de erotismo.
Leva o pelo, de leves rizos, recollido nun moño que suxeita cunha cinta, de modo que toda a fermosura dese rostro idealizado queda totalmente visible destacando nel un leve sorriso que a achega aínda máis ós mortais.