É unha especie de relevo realizado por presión sobre papel ou metal, tamén se denomina relevo en seco. Foi empregada para tapas de libros, selos, lacres (troquelado, brocado).
O seu paso á arte contemporánea iníciase a mediados do s. XX, sendo a foorma máis característica a das estampas sen cor.
Á esquerda, un gofrado de Tápies, á dereita nunha estampa xaponesa.
Podes ver este video coa realización dun sinxelo gofrado
Os tapices son tecidos coloreados con escenas ou motivos decorativos. Está pensado para ser colgado polo que, en certo sentido, imita á pintura.
Para elaborar un tapiz, o primeiro é deseñar un tema, debuxalo e colorealo como se dun cadro se tratara, un óleo sobre lenzo que e será a base sobre a que traballe o tecedor. Son os cartóns, recorda os realizados por Goya para a Real Fábrica de Tapices (á dereita, O quitasol).
Abaixo vemos a disposición que terían algúns dos tapices de Goya no comedor do Palacio do Pardo, para os Príncipes de Asturias, o futuro Carlos IV e a súa muller Mª Luisa de Parma.
No tear móntase a urdidoira (os fíos dispostos horizontal ou verticalmente) na que se van intercalando por medio de canillas e en varias pasadas os fíos de cores, alternando con pasadas de algodón que configura a trama) para ir dando forma á composición.
O bosquexo ou cartón colócase detrás da urdidoira e sobre ela se vai traballando, como ves na imaxe inferior.
A Real Fábrica de Tapices en Madrid, fundada en 1721 por Filipe V, emprega o tear de alto lizo, no que a urdidoria está disposta verticalmente. O traballo é sumamente laborioso e lento, o que explica o alto custo.
Se ben a técnica do tapiz ven de moi lonxe, acada gran difusión a partir do gótico no s. XIV., conservamos en España unha obra de grande relevancia o Tapiz da Creación da Catedral de Xirona que data de finais do s. XI ou primeiros do s. XI (clica para velo en grande).
Tempo despois, xa no s. XVI, pasou a empregarse tamén na tapicería.
Abaixo, unha imaxe do cuardo de Carlos IV no Palacio Real cun tapiz de Goya, e tapices no Palacio do Pardo.
E unha revisión histórica da Real Fábrica de Tapices de Madrid
A diferencia do gravado, a estampación realízase apartir dunha plancha tintada en plano.
Existen distintas formas de estampación ou gravado en plano, principalmente a litografía e a serigrafía.
- LITOGRAFÍA
Emprega como matriz unha pedra cálcaria pulimentada, na que se debuxa, en negativo, a composición servíndose dun lápiz ou pincel sempre con materia graxa pois a pedra vai rexeitar a tinta nas partes non pintadas . Fíxase o debuxo e humedécese a pedra, a uga será retida nas zonas non pintadas mentres que as zonas graxas da pinturan repelen a uaga. Coa pedra húmida faise o entintado, e posteriormente realízase a estampación.
Gráfico tomado da web tallergrabado.
Na páxina do MOMA What Is a Print?, podes ver a técnica (elixe Litography)
Dúas litografías: Toulouse-Lautrec e Saura.
- SERIGRAFÍA
Non emprega matrices, a técnica consiste en transferir a tinta ó soporte a través dunha malla. As zonas que non se quere tintar protéxense por medio de vernices.
Abaixo, serigrafía de Roy Lichtenstein.
O gravado é unha técnica de impresión consistente en debuxar unha imaxe sobre unha superficie ríxida (madeira, metal), deixando nela unhas marcas sobre as que irá a tinta e que logo permitirá pasar o debuxo desa matriz a outra superficie (tela, papel) para poder reproducila as veces que se desexe.
Hai distintas clasificacións do gravado, seguimos a que o clasifica en función da técnica empregada, independentemente do soporte da matriz: madeira (xilografía), pedra (litografía), metal (calcografía), linóleo (linogravado).
GRAVADOS EN RELEVO
Baleirase o fondo da composición quedando en relevo a parte a tintar. É o que vemos nos tampóns que se empregan nos selos de documentos.
É o sistema da xilografía e do linogravado. Abaixo plancha para uinha xilogrfía e linogravado de Matisse, tomada da web taller de grabador.
GRAVADOS EN OCO
Faise un baleirado inverso pois son os ocos os que van recibir a tinta. A matriz ou plancha pode ser deseñada directamente mediante buril para facer os ocos (talla doce) ou servíndose de ácidos (augaforte e augatinta). Augaforte
Sobre a plancha de metal, habitualmente de cobre, recuberta de verniz, debuxase cunha punta metálica (roma ou case sen afiar) sen chegar a facer surcos na superficie metálica, o que fai posible as correccións. A continuación somérxese a placa nunha cubeta de ácido mordente rebaixado con augaforte que ataca o metal disolvéndoo nas zonas nas que non hai verniz (a profundidade conséguese sometendo a placa maior tempo ó proceso de corrosión). Pasado o tempo preciso, retirase a placa, límpase o verniz restante cun pano mollado en alcohol, e xa está a matriz lista para ser estampada.
A técnica da augaforte empregase desde o s. XV, se ben en principio se combinada có emprego do buril. Xa no XVII e seguindo a estela de Rembrandt impúxose a fórmula clásica
Unha boa explicación da técnica podes vela nesta páxina do MOMA. Entra nela e elixe a opción segunda, Etching, aínda en inglés podes entender ben o proceso.
Igualmente a Casa Museo de Rembrant explica con contidos multimedia o proceso da augaforte (elixe Collection, logo Cess-pit findings e Graphical Work, no lado dereito ó final pica en animation).
Tres exemplos ben distintos de augafortes: arriba Picasso (Minotauro deitado con muller), á esquerda Durero (Lebre) e á dereita Lucian Freud (Home espido no sofá).
Unha animación con gravados dos Cárceres de Piranesi.
Augatinta
Sobre a placa de metal exténdese unha capa de pó de resina, logo quécese a placa polo reverso ata que se dilúa a resina e se volva brillante. Sobre esta resina non vai actuar o ácido. Recóbrense con verniz as partes, non só liñas como na augaforte, que van conservar a resina, e sométese a placa ó ácido que actuará con maior ou menor forza segundo o grosor das resinas, por iso permite máis matices que a augaforte, aínda que a miúdo empréganse as dúas técnicas combinadas.
Unha augatinta de Braque (Paxaro) e combinación de augatinta e augaforte de Otto Dix (Avance das tropas baixo o gas)
Grabada a buril ou talla doce
Trabállase sobre distintos metais: aceiro, cinc ou cobre. Vanse facendo surcos de maior ou menor profundidade ata lograr o deseño que se desexa. Esixe moita precisión.
É a técnica de Durero pra este gravado, Melancolía.
Neste fragmento da película Os fantasmas de Goya, vemos todo o proceso de realización dos gravados, desde a preparación da plancha ata a impresión. Mestura as técnicas de augaforte e augatinta, pois esta permite crear áreas contrastadas de grises e negros, ou o que ven ser o mesmo de zonas iluminadas e escuras.
