ARTE GÓTICA

Denominación dada por Vasari ó relacionalo coa arte dos godos ou dos bárbaros
Arte urbana que ten a súa orixe na Ile de France

CAMBIOS ECONÓMICOS

• Medra a produción (avances técnicos, crecemento demográfico, cava de novas terras, ...
• A existencia de excedentes reactiva o comercio e as comunicacións
• Economía precapitalista: moeda, letra de cambio, banca
• Renacen as cidades (burgos)

CAMBIOS SOCIAIS

• Unha nova clase a burguesía, urbana e enriquecida, se convirte en mecenas
• Universidades, orixe dun movemento laico e cosmopolita á marxe da Igrexa, con preocupacións máis terreais

CAMBIOS POLÍTICOS

• Fractura do sistema feudal e prefiguración dos estados modernos

CAMBIO DO SENTIMENTO RELIXIOSO

• Máis humano e emotivo sensibilidade máis realista
• As ordes mendicantes -franciscanos e dominicos- nacidas no s.XII impulsan o naturalismo e ó subliñar a importancia da predicación crean a necesidade de amplas igrexas dunha soa nave

PRECEDENTES

• Protogótico impulsado pola reforma cisterciense de Bernardo de Claraval. Emprega o arco apuntado e as bóvedas de crucería (análise do mosteiro de Oseira), pero defende unha arquitectura cinguida ó esencialmente funcional carente de todo ornato
• A concepción do abade Suger materializada en Saint Denis: a igrexa representa a Xerusalén celeste e a luz simboliza a divindade. Será a liña que sigan as grandes catedrais: elevación, luminosidade, riqueza ornamental.

ETAPAS

• Fase inicial, Francia, mediados do s. XII
• Plenitude, s.XIII
• Final- gótico flamíxero

En España, Alemaña, Francia e Países Baixos continúa ata ben entrado o XV
Italia, en cambio, avanza cara ó Renacemento desde o XIV

ARQUITECTURA

Tipos de edificios

• civís: lonxas, concellos, pazos, hospitais
• relixiosos: catedrais, igrexas e mosteiros

Principios estéticos derivados da concepción de que a igrexa representa a magnitude divina fronte á pequenez humana

• elevados = o eixo vertical une a terra e o ceo dirixíndonos a Deus
• cheos de luz = a luminosidade da divindade
• ornamentados: esculturas e relevos, vidreiras, retablos, sillerías dos coros,...

Conseguilo foi posible gracias ós cambios estruturais, especialmente os producidos nos sistemas de abovedamento (bóvedas de crucería), no sistema de contrarresto de empuxes (arcobotantes) e nos arcos (arco oxival, de dous centros)

O mestre-arquitecto adquire consideración social (a miúdo se enterra na Igrexa que constrúe).

TRAZOS ESTILÍSTICOS E TÉCNICOS

PLANTA
Modelo das igrexas románicas de peregrinación, modificacións que crean maior un idade espacial. O transepto sobresae pouco, o cruceiro queda situado no centro (referencia ó corpo humano: corazón= razón e emoción)	Chega á planta salón ó non destacar nada o transepto	Macrocefalia -referencia ó corpo humano: corazón= razón e emoción-, ás veces con dobre xirola Prefire as absidiolas pligonais
SOPORTES	CAPITEIS	ARCO OXIVAL
Piar de baquetóns/piar fasciculado (finas columnas que veñen dos nervios das bóvedas)	Menor importancia ó quedar lonxe da vista, perden carácter individual, forman unha estreita faixa ou capitel corrido. O mesmo sucede coa basa	De dous centros, exerce menos presión lateral ó apoiarse mutuamente os seus segmentos.Facilitou dar maior altura. A miúdo con tracería
OUTROS ARCOS
Carpanel, de tres centros (dous na liña de impostas e outro máis abaixo)	Conopial, de catro centros(dous interiores na liña de impostas e dous exteriores)	Trilobulado
BÓVEDAS DE CRUCERÍA e DE LIGADURAS ó multiplicar os nervios secundarios (terceletes) que crean novas claves
Cuatripartita: dous arcos ou nervios oxivais que se entrecruzan no centro (clave). Coma un esqueleto sustentan o peso e o transmiten ós soportes. O espazo entre os nervios cóbrese con plementería (cada sector é un plemento) que pode chegar a ser perforada Sobre tramo rectangular denomínase barlonga A sección oxival dálle tamén maior resistencia e reduce os empuxes laterais. Os muros quedan liberados da función sustentante	Sexpartita	Bóvedas de ligaduras simples
De ligadura en abanico
CONTRARRESTOS
Arcobotantes para transmitir os empuxes	Botarel a modo de contraforte exento para dar altura e liberar o muro	Se a nave lateral é moi ancha precisa arcobotantes de dobre voo
GÁRGOLA	VERTICALIDADE
As augas verten ó exterior polas gárgolas nas que rematan as canles que discorren polos arcobotantes	Chapiteis	Agullas e pináculos
ALZADO INTERIOR	ILUMINACIÓN	FACHADAS
Elevadísima nave central con abundantes ventanais. En xeral mais vano que muro O máis habitual son tres niveis	Ventanais de tracería (tetrafolios, trilóbulos, formas flamíxeras) e vidreiras (grellado de ferro e vidro chumbado). Delimitación lineal e figuras esquemáticas, planas e sen volume Incrementan a luminosidade do interior cunha luz tamizada. Producen un espacio interior desmaterializado, simbólico	Tres (no transepto e nos pés) enmarcadas por torres A principal transmite a estructura interior -coma un corte transversal-. Semella un retablo con corpos e rúas Verticalidade subliñada polos pináculos e compensado polas galerías (galerías de reis en Francia) Engade rosetóns con vidreiras
PORTADAS
Incrementa o abucinamento con mais arquivoltas. Inclúe gabletes	​Tímpano dividido en rexistros horizontais Nas arquivoltas as figuras dispóñense lonxitudinalmente	Parteluz e estatuas-columna baixo doselete nas xambas

ESCULTURA

Comeza a liberarse da arquitectura: mantense no exterior -arquivoltas, tímpanos, xambas, parteluz- mentres desaparece do interior (vidreiras)
Incrementa a escultura exenta
Escultores recoñecidos: Nicolás Pisano, Gil de Siloé,

Maior relevancia dos temas marianos A Virxe sempre xoven, fermosa e doce. Actitude maternal
		Deus misericordioso substitúe o Pantocrátor e os temas apocalípticos. A Resurreción salvadora A dor da Crucifixión para provocar a compaixón. Tres cravos

TRAZOS FORMAIS

Tende a liberarse do marco arquitectónico	Perde rixidez e gaña mobilidade con un suave contraposto	Formas naturalistas idealizadas Expresa a idea dignificando a realidade	Rostros individualizados. Trazos repetidos: cabeza pequena, triangular, ollos resgados.
Relacións entre as figuras	Realismo xestual para expresar sentimentos (afectos, sorriso, sufriento)	Canon alongado	Volumetría en formas e roupaxes
Disposición lonxitudinal nas arquivoltas	Doseletes e repisas	Sepulcros (Doncel de Sigüenza)	Retablos (Gil de Siloé)

PINTURA

A desaparición do muro nas construccións góticas significou a eliminación de pintura nos interiores das igrexas
Desenvólvese noutros ámbitos: os libros de miniaturas e os retablos (pintura sobre táboa)
Caracterízase por:

• A similitude coa escultura, aínda que máis variedade
• O predominio da línea sobre a cor
• Os fondos dourados, símbolo do sobrenatural, de tradición bizantina

CATEDRAL DE LEÓN

CATALOGACIÓN

Autor: son varios os maestros de orixe francesa, o mestre Enrique de Burgos e Juan Pérez.

Estilo: gótico.

Cronoloxía: S. XIII

Tipoloxía: arquitectura relixiosa

Localización: León – España.

CONTEXTO

(...)

ANÁLISE

Esta catedral pertence ó Gótico clásico xunto coas de Toledo e Burgos. Foi mandada construír polo Bispo Martín Fernández cando reinaba Afonso X, para mostrar o poder da Cristiandade no entorno do Camiño de Santiago, nun territorio conquistado ós musulmáns. 

Segue o modelo das catedrais góticas francesas, especialmente Reims e Amiens. 

A planta é de cruz latina e consta de tres naves lonxitudinais, a central máis ancha e alta que as laterais. Os dous últimos tramos da nave central son ocupados polo coro.
O transepto, no centro da edificación, adquire gran desenvolvemento ó incrementar as naves a cinco. 
A cabeceira é moi ampla (por iso se di que é macrocéfala), conta cun tramo de cinco naves e a xirola con cinco capelas en absidiolas radiais de planta poligonal.

O alzado divídese en tres niveis: arcada con arcos apuntados, triforio (formado por arcos xeminados apuntados enmarcados por un arco apuntado con tracería gótica) e claristorio decorado con grandes ventanais con vidreiras policromadas (deixan pasar a luz pero tamén teñen función didáctica).

A cuberta está formada por unha bóveda de cruzaría que descarga o seu peso sobre pilares con columnas adosadas (baquetóns), que reducen o peso sobre os muros que son substituídos por arcos oxivais con vidreiras.

Na parte exterior do muro os arcobotantes conducen os empuxes cara os contrafortes coroados por pináculos. Son características do gótico a verticalidade e a luminosidade, que se acadan con estas innovacións técnicas, ambas son consideradas elementos simbólicos porque Deus é luz.

A fachada occidental presenta a estrutura en H, ó modo francés. O corpo central, correspondente á nave maior, conta cun gran rosetón con vidreiras de cores e enriba un gablete flaqueado por pináculos. As torres son cadradas e sitúanse a ambos lados deste corpo central.

A portada abre cun triple pórtico de vanos oxivais, ricamente ornamentada

• O pórtico central presenta no parteluz a figura da Virxe Branca e no tímpano tratan o tema do Xuizo Final, presidido por Xesucristo amosando as chagas da paixón.
  O lintel, dividido en dúas parte por San miguel, acolle a presenza dos xustos á dereita de Cristo mentres os condenados aparecen á súa esquerda (é unha organización clásica e repetida). A distribución repítese nas arquivoltas.
  Destaca o verismo dos pecadores introducidos en grandes potas con auga fervendo.

• O pórtico lateral esquerdo acolle escenas do ciclo da Natividade: Visitación, Nacemento, Adoración dos Pastores, Herodes, Epifanía e Matanza dos Inocentes.
• O pórtico lateral dereito adícase á Virxe, Porta de San Francisco, onde se representa no tímpano en dous niveis a morte da Virxe e a súa coroación.

Na fachada Sur temos unha portada de estrutura semellante cun triple pórtico pero sen as torres que flanqueaban o bloque central. De novo tamén debaixo do gran rosetón un corpo de fiestras e na parte inferior tres pórticos.

• Pórtico central, do Sarmental, claramente inspirada na homónima da catedral de Burgos, repetindo a mesma iconografía aínda que cun estilo moi diferente. O tema é o apocalipse de San Xoán e así temos no centro do tímpano ó todopoderoso rodeado dos catro evanxelistas e os  seus símbolos, o tetramorfos. 

• O pórtico lateral esquerdo quedou inconcluso, o dereito adícase a San Froilán, patrón da cidade.

Pola súa banda a fachada norte está inacabada a nivel escultórico e só conserva decoración heráldica. 
En canto á labor escultórica, e a pesar do erosionadas que se atopan, amosa unha extraordinaria calidade. Presentan o naturalismo propio do gótico que se impón sobre o simbolismo e hieratismo románicos. O traballo das pregas nas ropaxes, a expresión e individualización dos rostros e a sensación de movemento son as súas principais características.

ANEXO PARA NON LIARSE